Ίκτερος: όταν το μωρό κιτρινίζει

Από τη Μαρκέλλα Ρεπανέλη- Με τη συνεργασία του ειδικού παιδιάτρου Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνου του Κέντρου Παιδιατρικής Μέριμνας, Μάριου Ανδρέου

Έχετε παρατηρήσει μερικά νεογέννητα μοιάζουν να είναι κίτρινα σαν το λεμόνι; Πρόκειται για μια συνηθισμένη κατάσταση που ακούει στο όνομα «ίκτερος». Να τι πρέπει να ξέρετε γι’ αυτόν!

Αν κοιτώντας στο θάλαμο των βρεφών αναρωτηθήκατε γιατί μερικά μωράκια φιλοξενούνταν κάτω από μια λάμπα φορώντας ειδικό κάλυμμα στα ματάκια τους και ήταν πιο κίτρινα από άλλα, η επιστημονική απάντηση είναι απλή: έχουν ίκτερο. Πρόκειται για ένα συνηθισμένο φαινόμενο που παρουσιάζεται στο 20 με 40% των νεογέννητων και υποχωρεί μετά από μερικές μέρες. Ίκτερο παρουσιάζουν και τα παιδιά καθώς και ενήλικες, από διαφορετική, όμως, αιτία από αυτή που τον προκαλεί στα νεογνά.

Ο φυσιολογικός ίκτερος των νεογνών σχετίζεται με τις ποσότητες χολερυθρίνης στο αίμα τους. Τα νεογέννητα συχνά παράγουν περισσότερη χολερυθρίνη από όση μπορεί να επεξεργαστεί το ανώριμο ακόμη συκώτι τους. Ως αποτέλεσμα, συγκεντρώνεται όλο και περισσότερη στο αίμα, προκαλώντας αυτό το κιτρινωπό χρώμα στο δέρμα. Την τρίτη με τέταρτη μέρα ζωής του νεογνού εμφανίζεται το κίτρινο χρώμα, που ξεκινά από το κεφάλι και προχωράει μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών, κάνοντας κίτρινο ακόμη και το άσπρο των ματιών.

Ο φυσιολογικός ίκτερος οφείλεται ουσιαστικά στα εξής:
1. Υψηλή αιμοσφαιρίνη των νεογνών. Αυτή η αιμοσφαιρίνη καταστρέφεται γρήγορα και δίνει μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης .
2. Το συκώτι των νεογνών δεν είναι αρκετά ώριμο ώστε να μπορεί να επεξεργάζεται μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης.
3. Το έντερο των νεογνών επαναπορροφά χολερυθρίνη που υπάρχει σε αυτό.
Στον φυσιολογικό ίκτερο, το κίτρινο χρώμα στο δέρμα εμφανίζεται την δεύτερη ή τρίτη μέρα της ζωής του νεογνού και αρχίζει να μειώνεται όταν αυτό γίνει μιας βδομάδας ή δέκα ημερών. Στα πρόωρα μωρά, που το συκώτι τους, όπως και άλλα όργανα είναι ακόμα ανώριμα, ή και σε μερικά φυσιολογικά μωρά εμφανίζεται λίγο αργότερα (την τρίτη ή τέταρτη μέρα) και διαρκεί περισσότερο (συχνά δεκατέσσερις μέρες ή περισσότερες). Μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ίκτερο έχουν τα αγόρια, τα μωρά που χάνουν πολύ βάρος αμέσως μετά τον τοκετό, αυτά που έχουν διαβητικές μητέρες καθώς και όσα γεννήθηκαν με τεχνητή πρόκληση τοκετού.

Τι είναι η χολερυθρίνη;

Η χολερυθρίνη είναι το κίτρινο τελικό προϊόν που παράγεται από την καταστροφή της αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Υπάρχει λοιπόν πάντα στον οργανισμό μας, γιατί φυσιολογικά τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και η αιμοσφαιρίνη που περιέχεται σε αυτά δημιουργεί την χολερυθρίνη. Μετά την επεξεργασία της από το συκώτι, η χολερυθρίνη αποβάλλεται από το οργανισμό μέσω του εντέρου, μαζί με τα κόπρανα. Ο γιατρός εξετάζει τις τιμές της χολερυθρίνης με εξετάσεις αίματος.

Αντιμετώπιση του ίκτερου

Το νεογνό που εμφανίζει ίκτερο κρατείται μερικές επιπλέον μέρες για παρακολούθηση ώστε ο γιατρός να βεβαιωθεί με εξετάσεις αίματος ότι οι τιμές της χολερυθρίνης υποχωρούν σταδιακά, ώστε το μωρό να πάει στο σπίτι του χωρίς πρόβλημα. Τα νεογνά με αρκετά υψηλές τιμές χολερυθρίνης υποβάλλονται σε φωτοθεραπεία κάτω από μια υπεριώδη λάμπα, τη γνωστή μπλε λάμπα φθορίου που μπορεί να έχετε δει στα μαιευτήρια. Κατά τη θεραπεία, τα μωρά είναι γυμνά και τα μάτια τους καλύπτονται για να προστατεύεται το οπτικό τους νεύρο από το υπερβολικό φως. Τους χορηγούνται επιπλέον υγρά, για να αναπληρώσουν τις απώλειες νερού από το δέρμα τους και ενδεχομένως να μην τους επιτραπεί να βγουν από το θάλαμο βρεφών, παρά μόνο για το τάισμα. Σε καινούργιες νοσοκομειακές μονάδες, υπάρχει μια μέθοδος κατά την οποία χρησιμοποιείται μια ειδική κουβέρτα από οπτικές ίνες που τυλίγεται γύρω από τη μέση του μωρού και λειτουργεί αντί για τη λάμπα, ώστε το μωρό να πάει νωρίτερα στο σπίτι του.

Ίκτερος και θηλασμός
Ένα πολύ μικρό ποσοστό( περίπου 1%) των παιδιών που θηλάζουν μπορεί να εμφανίσει ίκτερο. Αφού έχουν αποκλειστεί όλες οι άλλες αιτίες, αυτός ο ίκτερος αποδίδεται σε μια ουσία στο μητρικό γάλα που μπορεί να παρέμβει στη λειτουργία πρόσληψης της χολερυθρίνης από το συκώτι με αποτέλεσμα αυτή να παραμένει και να κυκλοφορεί στο αίμα. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται από μια απότομη, αλλά εντυπωσιακή πτώση των επιπέδων χολερυθρίνης, μόλις το βρεφικό γάλα αντικαταστήσει ο μητρικό για 36 ώρες. Συνίσταται κατόπιν η συνέχιση του θηλασμού καθώς η διακοπή του φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα χολερυθρίνης.