Συγνώμη λάθος

Μπήκε να χειρουργηθεί για τον θυρεοειδή της, και της αφαίρεσαν κατά λάθος την χοληδόχο κύστη !!
Προσοχή όταν λέτε ότι θα χειρουργηθείτε στο κεφάλι να εννοείτε πιο !!!

Πραγματική περίπτωση προ 4μήνου σε νοσοκομείο Αθήνας.

Μάριος Ανδρέου

Γράφει ο/η Νίξον Αλέξανδρος

26.11.07 από το site:http://www.medtime.gr/content/view/138/2/lang,greek/

Λάθη κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης αποτελούν ίσως τη σοβαρότερη μορφή ιατρικού λάθους μιας και μπορούν να οδηγήσουν σε άμεση βλάβη του ασθενούς με ποικίλες συνέπειες, από την αναπηρία μέχρι και το θάνατο. Τέτοια σφάλματα μπορούν να προκύψουν από την αμέλεια του ιατρικού προσωπικού τη στιγμή της επέμβασης, από τη μη επαρκή εκπαίδευση του χειρουργού, από τη χρήση μη ενδεδειγμένης τεχνικής για την αντιμετώπιση της πάθησης κ.ά. Μια πρόσφατη εργασία που δημοσιεύεται στο Annals of Surgery εξετάζει τη συχνότητα αλλά και τους λόγους που μπορούν να οδηγήσουν σε μια ιδιαίτερη και σχετικά σπάνια κατηγορία χειρουργικών λαθών τα οποία ορίζονται από τους συγγραφείς ως "wrong-site" (λάθος τόπος) surgery.1 Ο όρος wrong-site surgery χρησιμοποιείται ευρέως στη βιβλιογραφία αλλά δε χρησιμοποιείται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Οι συγγραφείς ορίζουν ως wrong-site λάθη τα ακόλουθα: i) οι επεμβάσεις που πραγματοποιούνται σε λάθος ασθενή ii) λανθασμένες επεμβάσεις (δηλαδή πραγματοποίηση άλλης επέμβασης από αυτή που ήταν προγραμματισμένη για το συγκεκριμένο ασθενή εξαιτίας αβλεψίας) iii) επέμβαση σε λάθος πλευρά, όταν η δομή στην οποία γίνεται επέμβαση είναι συμμετρική (π.χ. αφαίρεση του αντίπλευρου νεφρού) iv) επεμβάσιες σε λάθος ανατομικό σημείο (π.χ. όπως άλλο όργανο, άλλο σπονδυλικό επίπεδο ή άλλο δάχτυλο) Όπως παρατηρούμε από τον ορισμό, σχεδόν όλα αυτά τα σφάλματα δε σχετίζονται ούτε με την "ικανότητα" του χειρουργού, ούτε με το επίπεδο της εκπαίδευσής του και πολλά από αυτά μπορούν να προκύψουν από παραλείψεις και αμέλειες τρίτων προσώπων (π.χ. του νοσηλευτικού προσωπικού που είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά των ασθενών από τους θαλάμους στο χειρουργείο). Όλα αποτελούν σοβαρότατες αμέλειες τα οποία σε περίπτωση που προκαλέσουν βλάβη στον ασθενή οδηγούν σε βαρύτατες νομικές ευθύνες αλλά επίσης κλονίζουν ριζικά την εμπιστοσύνη του ασθενούς στο θεράποντα ιατρό του. Οι συγγραφείς της μελέτης άντλησαν τα δεδομένα τους από το Pennsylvania Patient Safety Authority, μια βάση δεδομένων η οποία συγκεντρώνει αναφορές για απροσδόκητες βλάβες ασθενών ή περιπτώσεις που μπορούσαν να οδηγήσουν σε βλάβη αλλά αποφεύχθησαν την τελευταία στιγμή (near misses). Τα στοιχεία αυτά αφορούν όλα τα νοσοκομεία της πολιτείας της Πενσυλβανίας και η αναφορά των περιστατικών είναι υποχρεωτική βάση νόμου. Οι συγγραφείς μελέτησαν περιστατικά τα οποία έλαβαν χώρα σε χρονικό διάστημα 30 μηνών. Από τις 433.528 αναφορές αναγνωρίστηκαν 427 περιπτώσεις wrong-site σφαλμάτων. Από τις 427 αναφορές στις 253 δεν υπήρξε επαφή με τον ασθενή ενώ σε 174 υπήρξε επαφή. Συνολικά 239 σφάλματα (56%) αποφεύχθησαν την τελευταία στιγμή. Το πιο συχνό είδος λάθους (συχνότητα 70%) ήταν η επέμβαση σε λάθος πλευρά (π.χ. δεξιά αντί αριστερά) και το δεύτερο πιο συχνό ήταν επέμβαση σε λάθος μέρος του σώματος (π.χ. επέμβαση σε λάθος σπονδυλικό επίπεδο, σε λάθος δάκτυλο κ.ο.κ.). Να σημειώσουμε ότι στα σφάλματα αυτά προσμετρώνται και τα "near misses" δηλαδή οι περιπτώσεις όπου αναγνωρίστηκε το σφάλμα πριν επέλθη βλάβη στον ασθενή. Περιέργως ένας ασθενής υποβλήθηκε σε τελείως λανθασμένη επέμβαση διότι θεωρήθηκε ότι ήταν άλλος ασθενής! Συνολικά τα λάθη στην αντίθετη πλευρά ήταν πιο εύκολα στη αναγνώριση πριν επέλθη βλάβη σε σχέση με τα υπόλοιπα λάθη. Από τα πιο δύσκολα λάθη στη αναγνώριση πριν τη διεκπεραίωση της επέμβασης ήταν οι επεμβάσεις σε λάθος σημείο του σώματος και ιδίως στις επεμβάσεις της σπονδυλικής στήλης. Ιδίως οι τελευταίες επέμβασεις ήταν πιο πιθανό να φτάσουν σε ολοκλήρωση χωρίς να γίνει αντιληπτό το σφάλμα. Στα σφάλματα όπου υπήρξε επαφή με τον ασθενή, κύριος υπεύθυνος ήταν ο χειρουργός (53% περιστατικών όπου υπήρξε επαφή). Ο αναισθησιολόγος ήταν υπεύθυνος στο 17% των περιπτώσεων με επαφή. Ο πιο συχνός παράγοντας που οδήγησε σε λάθος ήταν ο λανθασμένος προγραμματισμός του χειρουργείου (111 από τις 427 αναφορές) αλλά αυτές οι περιπτώσεις σπάνια κατέληξαν σε επαφή με τον ασθενή (4%). Σύμφωνα με την ανάλυση των συγγραφέων, ο πιο σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη των λαθών ήταν η επιβεβαίωση των στοιχείων του ασθενούς αλλά και της επέμβασης από το χειρουργό προεγχειρητικά (preoperative verification). Πρέπει να τονίσουμε ότι η αναγνώριση των λαθών ήταν πολύ πιο απίθανη μετά την είδοδο των ασθενών στο χειρουργείο. Παλαιότερες μελέτες αναφέρουν ότι η συχνότητα wrong-site λάθους ανέρχεται στις ΗΠΑ σε 1/17.000 επεμβάσεις, το τρίτο πιο συχνό θανατηφόρο ιατρικό λάθος ενώ η πιθανότητα wrong-site σφάλματος καθόλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας ενός χειρουργού (ο οποίος χειρουργεί σε όργανα και μέλη τα οποία είναι συμμετρικά) είναι περίπου 1/4.2, 3 Διάφορες προσπάθειες έχουν γίνει για τον περιορισμό αυτών των λαθών τα οποία εκτός από τις επιπτώσεις στον ασθενή, εκθετούν σε μεγάλο βαθμό το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Στις ΗΠΑ, κατευθηντήριες οδηγίες υπό την ονομασία Universal Protocol, επιβάλλουν την προεγχειρητική επιβεβαίωση με τον ασθενή, τη σήμανση του σημείου της επέμβασης (π.χ. με μελάνι) και το λεγόμενο time-out ακριβώς πριν την έναρξη της επέμβασης.4 Στο time-out, το προσωπικό στο χειρουργείο ανασκοπεί όλα τα στοιχεία που αφορούν την επέμβαση ακριβώς πριν την έναρξη της μέσα στο χώρο του χειρουργείου. Αντίστοιχες κατευθηντήριες οδηγίες προτείνει και το Royal College of Surgeons στο Ηνωμένο Βασίλειο.5 Φυσικά η αποτελεσματικότητα αυτών των παρεμβάσεων παραμένει ακόμη αδιευκρίνιστη και αυτή η μελέτη επιχειρεί να δώσει κάποιες απαντήσεις. Για παράδειγμα οι συγγραφείς τονίζουν ότι παραλείψεις κατά τη διάρκεια του time-out αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους λόγους που οδηγούν σε τέτοια σφάλματα και συνήθως ευθύνεται ο χειρουργός για το γεγονός αυτό. Παρόλα αυτά, μετά την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ότι και οι υπάρχουσες κατευθυντήριες οδηγίες δεν μπορούν να αποκλείσουν την πιθανότητα wrong-site σφάλματος. Για παράδειγμα σε μια περίπτωση προέκυψε λάθος εξαιτίας σφάλματος στα αποτελέσματα της βιοψίας. Η διάγωνση αφορούσε άλλο ασθενή και επομένως ο ασθενής υποβλήθηκε σε μια αχρείαστη επέμβαση. Επίσης η σήμανση του σημείου της επέμβασης προεγχειρητικά ακόμη και με τη συνεργασία του ασθενούς δεν αποκλείει απαραίτητα το λάθος. Μετά την ανάλυση των δεδομένων, οι συγγραφείς θεωρούν ότι η πιο σημαντική δικλείδα ασφαλείας πέρα από τα ήδη υπάρχοντα μέτρα είναι η άρτια και η ολοκληρωμένη συλλογή πληροφοριών στην πρώτη επίσκεψη του ασθενούς στο χειρουργό. Ο χειρουργός οφείλει να έχει ένα ολοκληρωμένο ιστορικό, έγκυρες παρακλινικές εξετάσεις και μια ξεκάθαρη διάγνωση καθώς και καταγραφή της προτεινόμενης επέμβασης. Επίσης οφείλει να λαμβάνει την έγγραφη συγκατάθεση του ασθενούς στην οποία να συμπεριλαμβάνεται ο λόγος για την επέμβαση αλλά και το είδος της επέμβασης. Όλα αυτά τα στοιχεία πρέπει να είναι διαθέσιμα στην ιατρική ομάδα την ημέρα του χειρουργείου για να μπορεί να διασταυρώσει όλα τα στοιχεία πριν την έναρξη της επέμβασης. Βιβλιογραφία 1. Clarke JR, Johnston J, Finley ED. Getting surgery right. Ann Surg 2007;246(3):395-403, discussion -5. [PubMed] 2. Canale ST. Wrong-site surgery: a preventable complication. Clin Orthop Relat Res 2005(433):26-9. [PubMed] 3. Page L. System marks new method of preventing wrong-site surgery. Mater Manag Health Care 2006;15(2):55-6. [PubMed] 4. Joint Commission. Universal protocol for preventing wrong site, wrong procedure, wrong person surgery. (http://www.jointcommission.org/NR/rdonlyres/E3C600EB-043B-4E86-B04E-CA4A89AD5433/0/universal _protocol.pdf.) 5. Edwards P. Promoting correct site surgery: a national approach. J Perioper Pract 2006;16(2):80-6. [PubMed]